Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi

1. 1 MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................2 I. Bối cảnh của đề tài: ........................................................................................................2 II. Lý do chọn đề tài:..........................................................................................................3 III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu: ...............................................................................3 IV. Mục đích nghiên cứu: ..................................................................................................4 V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu: ............................................................................4 B. PHẦN NỘI DUNG....................................................................................................4 I. Cơ sở lý luận...................................................................................................................4 II. Thực trạng vấn đề..........................................................................................................6 1. Thuận lợi .....................................................................................................................6 2. Khó khăn .....................................................................................................................6 3. Khảo sát thực trạng......................................................................................................6 III. Một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi...........7 1. Cải tạo, xây dựng cảnh quan sân trường “Xanh - sạch - đẹp - an toàn”........................7 2. Tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ qua các chủ đề ......................11 3. Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động trong ngày ..............................14 4. Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ qua sử dụng tình huống có vấn đề .....................23 5. Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ bằng hình thức nêu gương, khen ngợi, động viên................................................................................................................................24 6. Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ qua làm đồ chơi từ những vật liệu đã qua sử dụng...............................................................................................................................25 7. Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ qua nghiên cứu, áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại. ..........................................................................................................26 8. Phối hợp với các bậc phụ huynh. ..............................................................................27 III. Hiệu quả mang lại và khả năng ứng dụng, triển khai: ...............................................30 IV. Ý nghĩa của sáng kiến................................................................................................33 C. PHẦN KẾT LUẬN.................................................................................................33 I. Bài học kinh nghiệm:.................................................................................................33 II. Kiến nghị, đề xuất: ......................................................................................................34
2. 2 A. PHẦN MỞ ĐẦU I. Bối cảnh của đề tài: Như chúng ta đã biết môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật. Trong thời đại ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, kĩ thuật, kinh tế, các sản phẩm công nghiệp, các dịch vụ du lịch phát triển khắp mọi nơi từ nông thôn đến thành thị góp phần giúp đời sống tinh thần cũng như vật chất của người dân được cải thiện và nâng lên đáng kể. Tuy nhiên, song song với những lợi ích đó thì khối lượng rác thải công nghiệp không nhỏ cũng ra đời. Đặc biệt hơn, hiện nay sự bùng nổ dân số cùng với quá trình đô thị hóa nhà máy, xí nghiệp đã tạo ra nhiều khí thải... cộng thêm việc xử lí chưa triệt để là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường đang diễn ra liên tục ở tất cả các nước trên thế giới như tình trạng ô nhiễm không khí, nguồn nước, hạn hán, lũ lụt... đang xâm nhập và gây ảnh hưởng trực tiếp không nhỏ đến sức khỏe và cuộc sống của con người. Trẻ mầm non rất nhạy cảm với những tác động và ảnh hưởng của môi trường xung quanh. Môi trường sống của trẻ hôm nay phụ thuộc nhiều vào người lớn, gia đình, trường lớp và cộng đồng. Môi trường sống của trẻ ngày mai lại phụ thuộc vào chính những hành động của trẻ ngày hôm nay. Vì vậy, việc giáo dục, hình thành ý thức, hành vi, thái độ đúng đắn trong bảo vệ môi trường sống phải bắt đầu ngay từ lứa tuổi mầm non. Nhiệm vụ này không chỉ của riêng trường mầm non mà là của cả gia đình và toàn xã hội. II. Lý do chọn đề tài: Trong những năm gần đây, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường đã được chú trọng trong các cơ sở giáo dục, đặc biệt đối với cấp học mầm non, tuy nhiên hiệu quả đạt được vẫn chưa cao. Như vậy, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ chúng ta cần làm gì? Làm như thế nào? Mục đích đạt được cho việc giáo dục đó là gì? Đó là câu hỏi đặt ra cho các nhà giáo dục và toàn xã hội. Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non là quá trình hình thành và phát triển ở trẻ ý thức và những hiểu biết về môi trường, giúp trẻ có thái độ tích cực đối với môi trường xung quanh, đồng thời bước đầu hình thành những năng lực cần thiết để
3. 3 trẻ tham gia vào các hoạt động thực tế tìm hiểu và giữ gìn môi trường phù hợp với lứa tuổi. Việc giáo dục trẻ có những hiểu biết về môi trường, có ý thức, thói quen và hành động bảo vệ môi trường cần được quan tâm ngay từ lứa tuổi mầm non. Lứa tuổi này trẻ rất thích tiếp xúc với thiên nhiên và cuộc sống xung quanh, dễ tiếp thu và hình thành những nề nếp, thói quen, những giá trị tốt đẹp, tạo cơ sở ban đầu cho việc hình thành nhân cách sau này cho trẻ. Trước thực trạng đó, là một giáo viên mầm non, người trực tiếp chăm sóc giáo dục trẻ, tôi nhận thấy rằng nếu không giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non thì sau này vấn nạn ô nhiễm môi trường sẽ ngày càng có nhiều cơ hội gia tăng. Vì vậy, cần phải giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ đặc biệt là trẻ mẫu giáo 4 tuổi - lứa tuổi trẻ đã có những nhận thức tốt hơn về hành vi của mình - nhằm hình thành và phát triển ở trẻ những hành vi đúng, hành vi đẹp với môi trường góp phần bảo vệ môi trường ngày càng “Xanh - Sạch - Đẹp - An toàn - Thân thiện” Thấy được sự cần thiết của việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ ở trường mầm non và mong muốn nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ tôi đã quyết định chọn đề tài: “Một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi” để nghiên cứu. III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu: Các cháu lớp mẫu giáo 4 tuổi tôi phụ trách. Chương trình giáo dục mầm non được ban hành kèm theo văn bản hợp nhất số 01/VBHN-BGDĐT ngày 13/4/2021 do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành Hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo 4 tuổi theo chương trình giáo dục mầm non. Tài liệu hướng dẫn thực hiện hoạt động giáo dục “Bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non” (Tài liệu dành cho giáo viên mầm non và cha mẹ trẻ) của nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.. IV. Mục đích nghiên cứu: Giúp bản thân nắm vững kiến thức, kỹ năng và phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ một cách có hiệu quả.
4. 4 Trang bị cho trẻ những hiểu biết ban đầu về môi trường sống của con người, về mối quan hệ của động thực vật, các hiện tượng thiên nhiên với con người, để từ đó trẻ biết chăm sóc, bảo vệ cây cối, con vật quanh nơi mình sinh sống, gìn giữ vệ sinh cá nhân và giữ cho môi trường luôn sạch, đẹp. Nâng cao chất lượng giáo dục bảo vệ môi trường tại trường mầm non, làm phong phú cho nội dung thực hiện chương trình mầm non hiện nay, giúp bản thân nâng cao năng lực thực hiện công tác chuyên môn. V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu: Nếu đưa ra được một số giải pháp phù hợp trong việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ. Giúp giáo viên tự tin, sáng tạo và thực hiện tốt việc giáo dục trẻ, giúp trẻ có ý thức hơn với những hành động của mình để bảo vệ môi trường tốt hơn. Điều tra được thực trạng và tìm ra một số biện pháp nâng nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi ở trường mầm non, góp phần vào việc phát triển, giáo dục toàn diện nhân cách trẻ, bảo vệ môi trường sống tốt hơn. B. PHẦN NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận Bảo vệ môi trường là những hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp, nhằm cải thiện đời sống, đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn chặn, khắc phục các hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường; khai thác, sử dụng hợp lí và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Theo điều 6 “Luật bảo vệ môi trường Việt Nam” ghi rõ: “Bảo vệ môi trường là sự nghiệp của toàn dân. Tổ chức, cá nhân phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường, thi hành pháp luật về bảo vệ môi trường, có quyền và có trách nhiệm phát hiện, tố cáo hành vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường”. Giáo dục bảo vệ môi trường nhằm cung cấp cho chúng ta những kiến thức và hiểu biết thực tế về môi trường, các vấn đề môi trường và tác động của môi trường đến con người, làm sao để mỗi người đều có ý thức, thái độ và kĩ năng khi tham gia vào môi trường, có giải pháp cho các vấn đề môi trường và ngăn chặn những tác hại xảy ra với môi trường.
5. 5 Giáo dục bảo vệ môi trường làm cho cá nhân và cộng đồng hiểu được bản chất phức tạp của môi trường, mối quan hệ giữa những vấn đề môi trường, biết giải quyết, quản lí nhằm vận dụng những kiến thức và kĩ năng vào việc giữ gìn, bảo tồn, sử dụng môi trường theo cách thức bền vững cho hiện tại và tương lai. Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi nhằm cung cấp cho trẻ một số kiến thức đơn giản, hiểu biết ban đầu về môi trường sống của con người; về mối quan hệ giữa động vật, thực vật, con người và môi trường; về cách chăm sóc, giữ gìn sức khỏe cho bản thân, bảo vệ môi trường nơi trẻ sống hay đơn giản là cách chăm sóc, bảo vệ cây cối, bảo vệ con vật. Từ đó hình thành cho trẻ thái độ yêu quý, gần gũi thiên nhiên; có ý thức tích cực tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường như: vệ sinh nhà ở, lớp học, chăm sóc cây góp phần xây dựng môi trường trong lành, sạch đẹp. Trước thực trạng ô nhiễm môi trường ngày càng cao do sự gia tăng dân số quá nhanh, đô thị hóa ở nhiều nơi, khí thải của các công trường, khu công nghiệp và lượng rác thải trong sinh hoạt không được phân loại và xử lí phù hợp đúng lúc, đúng nơi sẽ làm mất vệ sinh và gây ra ô nhiễm. Cho nên để bảo vệ môi trường con người phải thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, trong đó biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ được xem là có hiệu quả nhất là đối với lứa tuổi mầm non. Trong những năm gần đây đơn vị tôi đã có nhiều sự quan tâm đến việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ. Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện nhiều giáo viên chưa có kinh nghiệm, phương pháp giáo dục chưa linh hoạt, sáng tạo, chưa thu hút được sự hứng thú tham gia hoạt động của trẻ nên chưa mang lại hiệu quả cao. Vẫn tồn tại những tình trạng trẻ có những hành vi bỏ rác không đúng nơi quy định, chưa thực sự tự giác tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, đồ dùng đồ chơi không để đúng nơi quy định, chưa phân biệt được hành vi đúng sai trong việc bảo vệ môi trường. Một số phụ huynh chưa hiểu tầm quan trọng của giáo dục bảo vệ môi trường cho con em ở lứa tuổi mầm non, nên việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường còn nhiều hạn chế. Từ những cở sở lý luận trên, tôi nhận thấy việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ là rất quan trọng. Điều đó thúc đẩy tôi tìm tòi, suy nghĩ tìm ra những biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ hấp dẫn, dễ dàng tiếp thu nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ. II. Thực trạng vấn đề
6. 6 1. Thuận lợi Được sự quan tâm, chỉ đạo của Phòng Giáo dục - Đào tạo và Ban giám hiệu nhà trường đã tạo điều kiện đầy đủ về cơ sở vật chất cũng như tài liệu phục vụ giảng dạy.. Bản thân được tham gia tập huấn trực tuyến chuyên đề “Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non” do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức. Ban giám hiệu thường xuyên tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và các đợt học chuyên đề cho chị em đồng nghiệp học tập và rút kinh nghiệm. Phòng học rộng rãi thoáng mát, lớp học sạch đẹp, môi trường thân thiện nên trẻ rất thích đi học và thuận lợi cho việc giáo dục trẻ. Lớp có hai giáo viên nhiệt tình, có trình độ trên chuẩn, có ý thức học hỏi đồng nghiệp và thường xuyên tìm hiểu kiến thức qua các phương tiện thông tin đại chúng. Giáo viên đã lồng ghép quá trình rèn ý thức bảo vệ môi trường vào các hoạt động phù hợp với chủ đề và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, đảm bảo nguyên tắc về mặt nghệ thuật và giáo dục. 2. Khó khăn Nhận thức của trẻ không đồng đều nên việc truyền thụ kiến thức đến trẻ còn hạn chế. Trẻ vẫn còn tiếp xúc với môi trường sống chưa lành mạnh, một số trẻ vẫn chưa có ý thức bảo vệ môi trường, vứt rác bừa bãi, đồ dùng đồ chơi chưa cất đúng nơi quy định, chưa phân biệt được hành vi đúng, sai để bảo vệ môi trường. Phụ huynh chưa thấy được tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ, nên việc trẻ có những hành vi không phù hợp cũng chưa thực sự được quan tâm. 3. Khảo sát thực trạng Thời gian đầu trẻ đến lớp, ý thức bảo vệ môi trường của trẻ còn chưa cao như: còn giẫm đạp lên vỏ hộp sữa, vỏ bim bim, trẻ vẫn chạy nhảy một cách vô tư chứ chưa biết nhặt rác ngay dưới chân mình để bỏ vào thùng rác hay giẫm lên vườn hoa, thậm chí còn bẻ cành cây, khi đi vệ sinh, rửa tay chưa biết khóa vòi nước Trước thực trạng như vậy, tôi quyết định thực hiện khảo sát kỹ năng thực hiện hành vi bảo vệ môi trường ở lớp mình phụ trách, kết quả khảo sát như sau: Bảng 1: Thực trạng của trẻ trước khi thực hiện đề tài
7. 7 T Số trẻ Đạt Chưa đạt TT Tiêu chí đánh giá được Số trẻ Tỷ lệ Số trẻ Tỷ lệ đánh (%) (%) giá 1 Biết chăm sóc và bảo vệ cây 31 19 54,3 16 45,7 xanh 2 Biết cất dọn đồ dùng đồ chơi 31 20 57 15 43 đúng nơi quy định 3 Không vứt rác bừa bãi, biết 31 16 45,7 19 54,3 gom rác vào thùng 4 Biết giữ gìn vệ sinh công cộng, 31 18 51,4 17 48,6 vệ sinh trường lớp 5 Biết phân biệt hành động 31 20 57 15 43 đúng, sai với môi trường 6 Biết tiết kiệm điện, nước khi 31 19 54,3 16 45,7 sử dụng Với kết quả khảo sát như trên, tôi thấy rằng trẻ có ý thức bảo vệ môi trường chưa đồng đều, còn nhiều hạn chế, từ đó tôi đã tìm tòi và ứng dụng một số các biện pháp sau. III. Một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 4 tuổi 1. Cải tạo, xây dựng cảnh quan sân trường “Xanh - sạch - đẹp - an toàn” Việc xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm non là thực sự cần thiết và quan trọng. Nó được ví như “Người giáo viên thứ hai” trong công tác tổ chức, hướng dẫn trẻ nhằm thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ, thông qua đó nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Một môi trường sạch sẽ, an toàn, thoáng mát, đủ ánh sáng, có sự bố trí khu vực chơi và học trong lớp và ngoài trời phù hợp, thuận tiện có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với sự phát triển thể chất của trẻ, mà còn thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết của trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực sáng tạo.
8. 8 Việc xây dựng môi trường “Xanh - sạch - đẹp - an toàn” để giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ ở trường mầm non đòi hỏi phải được sự quan tâm, chỉ đạo của Ban giám hiệu, đội ngũ giáo viên trong nhà trường và đòi hỏi phải có thời gian, kinh phí và công sức của con người. Ngay từ đầu năm học, bản thân tôi đã phối hợp với BGH nhà trường và các giáo viên trồng cây xanh, vườn hoa, vườn rau xung quanh sân trường; cầu thang, hành lang được vẽ những hình ảnh đẹp, gần gũi với trẻ. Môi trường trong lớp và ngoài lớp được các cô thay đổi thường xuyên theo tháng, theo từng chủ đề tạo sự mới mẻ, hấp dẫn đối với trẻ. Hình ảnh trẻ quan sát vườn rau Hình ảnh trang trí khu vực cầu thang và hành lang
9. 9 Dưới sự chỉ đạo của BGH nhà trường, tôi cùng các giáo viên cùng suy nghĩ tìm những nguyên vật liệu phế thải tận dụng để tạo môi trường ở sân trường đẹp, thu hút sự yêu thích của trẻ như: Sử dụng lốp xe cũ chúng tôi sơn màu sắc bắt mắt để làm những con vật ngộ nghĩnh hay làm thành những bồn hoa, làm xích đu Hình ảnh lốp xe cũ- làm bồn hoa, trò chơi Ngoài ra, tôi cùng các giáo viên còn trang trí lớp học với những hình ảnh đẹp, phù hợp với chủ đề, các đồ dùng, đồ chơi trong lớp vừa tầm với trẻ, trẻ có thể tự lấy và cất gọn gàng, ngăn nắp tạo cho trẻ sự gần gũi và một tâm thế vui vẻ, hứng thú tham gia các hoạt động trong lớp theo hứng thú, nhu cầu của trẻ. Trang trí môi trường bằng chính sản phẩm của trẻ, hình ảnh trong các góc chơi được thay đổi theo các chủ đề tạo cho trẻ sự thích thú với điều mới lạ. Hình ảnh trang trí môi trường bằng chính sản phẩm của trẻ
10. 10 Mỗi lớp đều xây dựng một góc thiên nhiên với nhiều loại cây, hoa khác nhau tạo thành một không gian xanh để trẻ được trải nghiệm chăm sóc cây ở góc lớp. Hình ảnh góc thiên nhiên Bên cạnh đó, mỗi nhóm lớp hay các phòng chức năng, sân trường đều có thùng rác được trang trí đẹp mắt, hấp dẫn để trẻ nhặt rác bỏ vào đúng nơi quy định. Như vậy chúng ta có thể khẳng định rằng việc tạo một môi trường an toàn, sạch sẽ, thân thiện có vai trò rất lớn đối với quá trình giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ, tạo cho trẻ tâm lí thoải mái, hứng thú hoạt động và đạt kết quả tốt hơn. 2. Tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ qua các chủ đề Việc tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ thông qua các chủ đề là một trong những biện pháp mang lại hiệu quả cao. Thông qua hoạt động học trong các chủ đề trẻ được tham gia nhiều vào các hoạt động khác nhau: Phát triển thể chất, khám phá khoa học, âm nhạc, làm quen tác phẩm văn học, tạo hình... Mỗi hoạt động trên đều có những đặc trưng riêng và có ưu thế khác nhau như: trẻ quan sát, đàm thoại, thực hành trải nghiệm, thí nghiệm, chơi các trò chơi... để trẻ nhận ra được những việc làm tốt, không tốt, những hành động đúng, hành động không đúng kích thích trẻ suy nghĩ, bộc lộ tình cảm, có thái độ phù hợp với môi trường trong và ngoài lớp học. Tuy nhiên, để việc giáo dục trẻ bảo vệ môi trường mang lại hiệu quả cao hơn thì việc tích hợp cần phải đảm bảo nội dung giáo dục bảo vệ môi trường được tích hợp trong tất cả các lĩnh vực giáo dục, các hoạt động từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của trẻ, không trùng lặp, không gây quá tải.
11. 11 Nội dung giáo dục trẻ mẫu giáo bảo vệ môi trường được tích hợp trong các hoạt động gần gũi không xa lạ với trẻ, gắn với thực tế của địa phương, có thể được tích hợp trong toàn bộ hoạt động hoặc chỉ phần liên hệ thực tế. Biết được điều đó tôi đã tiến hành tích hợp, lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ vào các chủ đề trong năm học: + Chủ đề “Trường mầm non”: Với chủ đề này không chỉ cung cấp cho trẻ kiến thức về tên trường, lớp, địa chỉ của trường, các phòng học, phòng chức năng, cô giáo và bạn bè của trẻ mà thông qua chủ đề tôi giáo dục trẻ biết giữ gìn vệ sinh trường lớp, không vứt rác bừa bãi, có ý thức bỏ rác đúng nơi quy định, biết quét dọn và lau chùi đồ dùng đồ chơi, biết sắp xếp đồ chơi ngăn nắp gọn gàng, không vẽ bậy lên tường, bàn ghế, không hái hoa, bẻ cành cây xung quanh trường lớp Biết cách phân loại rác thải, thu gom những nguyên vật liệu, phế thải và cùng cô làm đồ dùng đồ chơi. + Chủ đề “Bản thân”: Thông qua chủ đề trẻ nhận biết được các bộ phận trên cơ thể và chức năng của chúng, biết giới tính của bản thân và các nhu cầu cần thiết để giúp cơ thể lớn lên và khỏe mạnh. Qua đó, tôi giáo dục trẻ biết giữ gìn vệ sinh thân thể, vệ sinh môi trường và lợi ích của chúng đối với sức khoẻ con người. Trẻ có hành vi và thói quen tốt trong ăn uống: mời cô, mời bạn, không làm rơi vãi thức ăn... Có một số kĩ năng tự vệ sinh cá nhân như: giữ quần áo sạch sẽ, thường xuyên đánh răng, rửa tay chân hàng ngày, biết tiết kiệm nước khi rửa tay và đánh răng... Biết một số việc làm đơn giản để bảo vệ sức khỏe như: biết đội mũ, che ô khi ra nắng và đeo khẩu trang. Nhận biết một số kí hiệu: nhà vệ sinh nam, nữ, thùng đựng rác... và nhận biết một số vật dụng, nơi nguy hiểm đối với bản thân như: dao, kéo, ổ cắm điện, ao, hồ... + Chủ đề “Gia đình”: Trẻ nhận biết được môi trường gia đình bao gồm: các phòng ở, nhà vệ sinh, sân vườn, nguồn nước, các đồ dùng và cách sắp xếp đồ dùng trong gia đình. Trẻ phân biệt được môi trường sạch, môi trường bẩn trong gia đình. Môi trường sạch được thể hiện: nhà cửa luôn sạch sẽ, chuồng gia súc, nhà vệ sinh làm cách xa nhà ở, nguồn nước Môi trường bẩn là nhà cửa không được quét dọn, đồ dùng không được lau chùi và sắp xếp không gọn gàng Thông qua đó giáo dục trẻ biết quý trọng giữ gìn đồ dùng trong gia đình, cất đồ dùng, đồ chơi đúng chỗ, bỏ rác đúng nơi quy định, không khạc nhổ bừa bãi...c ó ý thức về những điều nên làm như:
12. 12 khoá vòi nước khi không sử dụng, tắt điện khi ra khỏi phòng, biết giúp bố mẹ những việc làm vừa sức như: quét nhà, sắp xếp đồ chơi gọn gàng.... + Chủ đề “Thế giới động vật”:Với chủ đề này, trẻ nhận biết được tên gọi, đặc điểm, môi trường sống, cách di chuyển, ích lợi cũng như tác hại của một số con vật với đời sống con người Bên cạnh đó tôi giáo dục trẻ yêu quý các con vật nuôi, mong muốn và thực hiện những hành động tốt để chăm sóc bảo vệ những con vật gần gũi như: không vứt rác xuống ao, hồ để giữ môi trường sống của các con vật sống dưới nước sạch sẽ + Chủ đề “Thế giới thực vật - Tết mùa xuân”: Với chủ đề này trẻ nhận biết quá trình phát triển của cây, lợi ích của cây xanh với môi trường sống và đời sống con người, biết việc chặt phá rừng bừa bãi làm cho môi trường ô nhiễm, thiên tai xảy ra nhiều và nghiêm trọng ảnh hưởng tới đời sống của con người. Qua đó tôi tổ chức các hoạt động cho trẻ được thực hành trải nghiệm, được tự tay gieo trồng, tưới nước, nhổ cỏ và chăm sóc cây. Từ đó trẻ có thái độ yêu quý, biết chăm sóc bảo vệ cây xanh như: không bứt lá, bẻ cành, giẫm lên hoa Hình ảnh trẻ thực hành gieo hạt, tự tay trồng, chăm sóc cây
13. 13 Bên cạnh cung cấp cho trẻ những kiến thức, phong tục về ngày Tết cổ truyền của dân tộc thì tôi còn giúp trẻ nhận biết môi trường trong dịp Tết dễ bị ô nhiễm do nhiều người đi lại tham quan giải trí. Vì vậy, cô giáo dục trẻ biết sống tiết kiệm, không bỏ phí bánh kẹo, hoa quả, không vức rác bừa bãi, tham gia trồng cây nhân dịp “Tết trồng cây” + Chủ đề “Phương tiện và luật giao thông”: Trẻ nhận biết các chất thải của các phương tiện giao thông như: khí thải, khói bụi, tiếng còi làm cho môi trường không khí bị ô nhiễm. Qua đó, giáo dục trẻ biết không vứt rác xuống đường, xuống sông khi đi trên các phương tiện giao thông. Biết đeo kính, khẩu trang, đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông; trẻ biết nhắc nhở khi bố mẹ đưa đến trường phải để xe đúng quy định, không cho xe đi vào sân trường tránh khói bụi làm ô nhiễm môi trường. + Chủ đề “Nước - Các hiện tượng tự nhiên”: Thông qua chủ đề trẻ nhận biết được các nguồn nước, một số hiện tượng tự nhiên như: gió, mây, mưa, sấm, sét, lũ lụt, hạn hán biết lợi ích cũng như tác hại của chúng đối với môi trường, đời sống con người và sự vật. Qua đó, giáo dục trẻ biết bảo vệ, sử dụng tiết kiệm nguồn nước trong sinh hoạt hàng ngày, biết tham gia các hoạt động trồng, chăm sóc bảo vệ cây xanh, bảo vệ rừng để góp phần giảm các hiện tượng thiên tai do việc chặt phá rừng gây nên + Chủ đề “Quê hương - Đất nước - Bác Hồ”: Trẻ biết yêu quý, tự hào về nơi mình sinh sống, biết yêu quý quê hương đất nước và có ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường để quê hương luôn tươi đẹp. Như vậy, việc lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ thông qua các chủ đề rất phong phú, đa dạng. Vì vậy, cần lựa chọn những nội dung phù hợp với chủ đề để lồng ghép tích hợp giúp trẻ có những kiến thức, hiểu biết về chăm sóc cho bản thân, về môi trường xung quanh gần gũi với bản thân, biết sử dụng và giữ gìn đồ dùng luôn sạch sẽ gọn gàng, ngăn nắp... có thái độ đúng với môi trường một cách tích cực và hiệu quả. 3. Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động trong ngày Cần phải khẳng định rằng, việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ cần được tiến hành mọi lúc mọi nơi. Bởi lẽ, trẻ ở lứa tuổi này dễ nhớ nhưng chóng quên. Chính vì vậy, ở mọi lúc mọi nơi, bất cứ khi nào và lúc nào tôi cũng lồng ghép được nội dung giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ, tôi luôn nhắc nhở và giáo dục trẻ thường xuyên để
14. 14 hình thành thói quen tốt cho trẻ. Vì thói quen tức là những hành vi được tự động hóa, được lặp đi lặp lại nhiều lần và gắn liền với nhu cầu, lúc đó, trẻ thực hiện các hành vi bảo vệ môi trường một cách tự nhiên, không gượng ép. Tôi đã tiến hành lồng ghép việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi trong mọi hoạt động của trẻ trong ngày. * Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua hoạt động đón trẻ Bắt đầu từ hoạt động đón trẻ: Khi đón trẻ tôi đến sớm mở cửa thông thoáng lớp học, vệ sinh lớp học sạch sẽ. Hướng dẫn trẻ cất đồ dùng đúng nơi quy định một cách ngay ngắn, gọn gàng, bỏ rác đúng nơi quy định. Từ đó tạo thói quen cho trẻ đến lớp biết cất đồ dùng đúng nơi quy định ngăn nắp, gọn gàng. * Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua hoạt động vui chơi Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ, là hoạt động mang màu sắc xúc cảm chân thực, mạnh mẽ, là điều kiện hình thành ở trẻ thái độ đối với môi trường. Trẻ yêu quý, gần gũi, thân thiện, tự hào và có ý thức giữ gìn trường lớp, gia đình và tích cực tham gia vào các hoạt động môi trường. Vui chơi là cơ hội thuận lợi để trẻ trải nghiệm cuộc sống thực, thông qua trò chơi trẻ được chơi theo nhu cầu, sở thích và hứng thú với nhiều tình huống khác nhau. Từ đó trẻ có thói quen sống gọn gàng, ngăn nắp, sạch sẽ, chia sẻ hợp tác với bạn bè và những người xung quanh, có cách ứng xử văn hóa; trẻ phân biệt được những hành vi văn hóa và hành vi phá hoại môi trường, từ đó tích cực tham gia vào các hoạt động giữ gìn và bảo vệ môi trường. Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ có thể thông qua các trò chơi, các góc hoạt động sau: - Góc phân vai: Trẻ đóng vai và thể hiện các công việc của người làm công tác môi trường như: trồng cây, chăm sóc cây, thu gom rác, xử lí các chất thải. Trong các trò chơi phân vai “Bé tập làm nội trợ” tôi giáo dục trẻ có ý thức tiết kiệm nước và các nguyên liệu chế biến món ăn, vệ sinh sạch sẽ và thu gom đồ dùng gọn gàng sau khi làm. - Góc xây dựng: Xây dựng công viên cây xanh, sắp xếp đồ dùng ngăn nắp hợp lý. - Góc nghệ thuật: Múa hát những bài hát theo chủ đề, tạo một số đồ dùng từ những nguyên vật liệu thiên nhiên và phế liệu, dùng xong cất đúng nơi quy định. - Góc học tập: Trẻ tìm hiểu các hiện tượng trong môi trường, trẻ học cách
15. 15 so sánh, phân loại các hành vi tốt, hành vi xấu đối với môi trường, phân biệt môi trường sạch, môi trường bẩn và tìm ra nguyên nhân của chúng; trẻ giải các câu đố, kể lại các câu chuyện về bảo vệ môi trường, trẻ tập diễn đạt lại các yếu tố làm cho môi trường sạch, môi trường bẩn. - Góc thiên nhiên: Bác làm vườn chăm sóc vườn cây, lau lá, nhổ cỏ, tưới cây, nhặt lá khô, trồng cây, gieo hạt, chơi với cát nước Khi chơi xong phải rửa tay, chân bằng xà phòng. Hình ảnh trẻ chăm sóc cây ở góc thiên nhiên - Trò chơi vận động: Trẻ mô tả các hành vi bảo vệ môi trường hoặc làm hại môi trường: Trồng cây, chăm sóc cây, cuốc đất, tưới nước, bắt sâu là những hành vi có lợi và bảo vệ môi trường. Còn hành động gây tổn hại môi trường là: chặt cây, giẫm lên thảm cỏ, đốt rừng, săn bắt chim, thú rừng - Trò chơi đóng kịch: Trẻ thể hiện nội dung các câu chuyện bảo vệ môi trường, thể hiện các hành vi có lợi và hành vi có hại cho môi trường. Hay thông qua các hoạt động dạo chơi ngoài trời, trong lúc dạo chơi giáo dục trẻ không ngắt hoa, bẻ cành, biết nhặt rác bỏ vào thùng, nhặt lá cây làm những con vật đáng yêu, ngộ nghĩnh và tôi luôn là người gương mẫu thực hiện các hành vi đó. * Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua hoạt động học
16. 16 Hoạt động học là khoảng thời gian giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ tốt nhất. Các tiết học được tổ chức thường xuyên và thu hút được sự chú ý, thích thú của trẻ. Qua các tiết học hằng ngày trẻ được tham gia vào nhiều hoạt động như: Hát - múa, đọc thơ, kể chuyện, làm quen môi trường xung quanh, toán, Chính vì vậy, lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào các hoạt động có nhiều ưu thế nhằm hình thành cho trẻ những thói quen, hành vi đẹp để bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó với sự phát triển của công nghệ, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học ngày càng được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả. Và đó cũng là một biện pháp hữu hiệu trong việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ. Với việc sử dụng các hình ảnh, những đoạn phim về hành vi bảo vệ môi trường đã thu hút sự hứng thú học tập của trẻ, làm cho những hành vi đó đến với trẻ một cách nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Trong các tiết học tôi đã áp dụng công nghệ thông tin và đưa đến cho trẻ những hình ảnh thật về các bạn nhỏ đang thực hiện công việc nhặt rác ở sân trường và giáo dục cho trẻ biết các bạn đang làm vệ sinh môi trường ở những nơi công cộng để giữ gìn vệ sinh chung hay các hành vi đúng, sai về việc bảo vệ môi trường và tham gia giao thông. Yêu cầu trẻ chọn cho cô các hành vi đúng và chỉ ra các hành vi sai. Nếu cháu chọn đúng cô sẽ cho hiệu ứng mặt cười, và các cháu chọn sai sẽ hiện ra mặt mếu, điều đó khiến trẻ rất hứng thú và tham gia học tập với hiệu quả cao. + Qua hoạt động “Khám phá khoa học”: Chủ đề “Cây xanh quanh bé” cho trẻ quan sát sự phát triển của cây, ích lợi của cây cối đối với đời sống con người, qua đó giáo dục trẻ không ngắt lá bẻ cành, xả rác bừa bãi làm ô nhiễm môi trường. + Hoạt động “Làm quen văn học”: Đây là môn học dễ dàng đưa nội dung giáo dục bảo vệ môi trường đến với trẻ nhất. Bởi giáo viên có thể sử dụng những câu chuyện, những bài thơ viết về thiên nhiên tươi đẹp, những việc làm có lợi, có hại đối với môi trường, nguyên nhân gây ô nhiễm và tác hại của việc ô nhiễm môi trường để giáo dục trẻ. Khi nghe cô kể chuyện, đọc thơ, trẻ có những cảm nhận, nhận định đánh giá về các nhân vật trong câu chuyên, bài thơ. Trẻ thể hiện tình cảm, thái độ yêu thương, quý mến với những hành vi đúng bảo vệ môi trường và không thích hoặc tức giận những hành vi phá hoại môi trường, .... từ đó trẻ chọn lựa được những hành vi đẹp và cố gắng để làm theo.
17. 17 Khi dạy trẻ bài thơ “Bé giữ vệ sinh môi trường”. Qua bài thơ tôi giáo dục trẻ biết giữ gìn vệ sinh trường lớp sạch sẽ, khi thấy lá vàng rơi biết nhặt lá bỏ vào thùng rác để sân trường sạch đẹp, không khí trong lành. Từ đó hình thành thói quen bảo vệ môi trường cho trẻ. Hình ảnh trẻ học bài Bên cạnh những bài thơ, câu chuyện có trong chương trình, tôi còn tìm hiểu và sưu tầm thêm những bài thơ, câu chuyện, câu đố giáo dục trẻ bảo vệ môi trường để đem vào các hoạt động buổi chiều hay các hoạt động đọc thơ, kể chuyện cho cháu nghe. Từ đó, hình thành cho trẻ những hành vi đẹp trong cuộc sống. + Hoạt động “Giáo dục âm nhạc”: Cũng giống như các tác phẩm văn học, những bài hát với giai điệu vui vẻ, hồn nhiên phù hợp với lứa tuổi, đặc điểm tâm, sinh lý của trẻ thường có tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến tình cảm của trẻ, từ đó trẻ dễ dàng nhận thức đúng được các hành vi bảo vệ môi trường. Khi dạy trẻ hát bài “Em yêu cây xanh”. Tôi trò chuyện cùng trẻ về đặc điểm, cấu tạo, điều kiện sống và lợi ích của cây xanh. Qua đó giáo dục trẻ không được bứt lá,
18. 18 bẻ cành, không được vứt rác bừa bãi, phải yêu quý và bảo vệ cây xanh để môi trường luôn “Xanh - sạch - đẹp”. + Hoạt động “Tạo hình”: Qua các hoạt động vẽ, nặn, cắt, xé dán, tô màu... giáo dục cho trẻ biết yêu quý, bảo vệ sản phẩm, sách vở của mình, không vẽ bậy lên bàn ghế, không bôi bẩn lên quần áo, giữ vệ sinh sạch sẽ, thực hiện xong cháu biết phải bỏ những mảnh giấy vụn vào sọt rác..., giáo dục trẻ biết yêu quý cái đẹp và biết cất đồ dùng đúng nơi quy định. Giáo viên có thể đưa vào hoạt động tạo hình các đề tài làm đồ dùng, đồ chơi, các con vật từ các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương, các loại lá cây, các nguyên vật liệu phế thải nhằm tạo sự hứng thú và phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ. Hình ảnh trẻ làm con vật từ lá cây, làm đồ chơi từ phế liệu + Hoạt động “Làm quen với toán”: Với mục đích cho trẻ làm quen với các biểu tượng toán sơ đẳng, thông qua các hoạt động này hình thành cho trẻ ý thức ngồi học ngay ngắn, cất đồ dùng gọn gàng, ngăn nắp, biết giữ gìn bảo quản đồ dùng. Về nhà trẻ biết giúp bố mẹ một số công việc vừa sức của mình. * Thông qua tổ chức giờ ăn, ngủ cho trẻ Đây là hoạt động nhằm hình thành các nề nếp thói quen trong sinh hoạt, đáp ứng sinh lí, trẻ được vui vẻ và thoải mái. Trong giờ ăn, cho trẻ tự chuẩn bị bàn ghế giúp cô, qua đó hình thành cho trẻ tính tự lập và biết giúp đỡ người khác. Tôi giáo dục trẻ trước khi ăn phải rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng, biết mời cô, mời bạn, khi ăn phải
19. 19 từ tốn, ăn chậm rãi, trong khi ăn không được nói chuyện, khi ho phải che miệng, không làm rơi cơm, khi làm rơi thì phải nhặt bỏ vào đĩa đựng cơm rơi,... Qua đó giáo dục trẻ có những thói quen, hành vi văn minh trong ăn uống. Ăn xong biết xếp bát, thìa vào nơi quy định một cách gọn gàng, sau đó trẻ đi đánh răng, lau miệng, nhắc nhở trẻ tiết kiệm nước bằng cách lấy cốc hứng nước, không vặn vòi nước chảy liên tục khi đánh răng. Nhắc trẻ giữ gìn vệ sinh phòng, nhóm sạch sẽ, đi vệ sinh phải đúng nơi quy định, đi xong để dép lên giá xếp ngay ngắn theo tổ, sau đó biết lấy gối đi ngủ, biết gấp quần áo và để đúng nơi quy định. * Thông qua hoạt động chiều Vào các hoạt động buổi chiều tôi thường đọc cho trẻ nghe những mẫu chuyện hay, cho trẻ chơi đóng kịch, xem những đoạn phim về những hành vi đẹp bảo vệ môi trường, hay những video về hạn hán, lũ lụt, thiên tai gây ảnh hưởng đến đời sống của con người và sự vật Qua các hoạt động đó trẻ nhận biết được tác hại của việc ô nhiễm môi trường, từ đó hình thành cho trẻ ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường không xả rác bừa bãi, chặt phá rừng và phải trồng cây gây rừng. Bên cạnh đó, tôi lập kế hoạch xây dựng những tiết dạy kĩ năng sống cho trẻ, hình thành cho trẻ ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm điện, nước... Tôi đã tiến hành hoạt động giáo dục “Rèn kĩ năng gấp quần áo” cho trẻ bằng những tấm bìa cát tông. Thông qua hoạt động này rèn cho trẻ ý thức tự phục vụ bản thân, gọn gàng, ngăn nắp. Với việc sử dụng những tấm bìa cát tông giúp trẻ dễ dàng và hứng thú tham gia vào hoạt động đồng thời qua đó tôi giáo dục trẻ biết tận dụng những nguyên vật liệu phế thải để góp phần bảo vệ môi trường. Hay trong chủ đề “Gia đình” tôi tổ chức hoạt động “Hướng dẫn trẻ cách sử dụng an toàn và tiết kiệm điện”. Trẻ có thể dễ dàng tiếp cận với các nguồn điện ở nhà, ở trường, lớp và chơi với các thiết bị sử dụng điện hàng ngày một cách vô tư mà nếu không có sự kiểm soát của người lớn thì vô cùng nguy hiểm. Vì vậy, dạy trẻ biết cách sử dụng điện an toàn và tiết kiệm là một trong những điều cơ bản đầu tiên cần dạy trẻ để trẻ biết cách tự bảo vệ và chơi an toàn khi không có người lớn. Qua hoạt động này tôi dạy trẻ biết cẩn thận khi sử dụng điện, chứ không phải sợ hãi hay tránh xa hoàn toàn. Tôi cho trẻ nhận biết được nguồn điện chỉ có thể làm tổn thương trẻ nếu như trẻ
20. 20 sử dụng sai cách và hướng dẫn cụ thể cho trẻ sử dụng đúng cách là như thế nào. Tôi dạy cho trẻ hiểu, điện không phải là một món đồ chơi, đừng chơi với nó; Không bao giờ sử dụng bất kỳ thiết bị điện hoặc rút phích cắm từ bất kỳ vị trí nào nếu như không có sự cho phép của người lớn; Khi rút điện, không cầm nắm vào sợi dây điện để rút mà cầm vào phích cắm phần nhựa để rút ra khỏi ổ cắm; Đảm bảo tay khô hoàn toàn khi xử lý các thiết bị điện; Không chạm vào dây điện bị đứt, bị hở bằng tay hoặc que kim loại dẫn điện Bên cạnh đó hướng dẫn trẻ thực hiện những hành động nhỏ như: tắt các thiết bị điện khi không sử dụng, tắt bớt bóng khi không cần thiết để tiết kiệm điện năng góp phần bảo vệ môi trường Thông qua các hoạt động trải nghiệm như vậy, tôi nhận thấy việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ diễn ra dễ dàng hơn. Trẻ hứng thú hơn trong các hoạt động và những điều mà tôi truyền đạt trẻ dễ dàng tiếp nhận hơn. * Thông qua hoạt động dạo tham quan, lễ hội Khi thực hiện các chủ đề trong một năm học, bản thân tôi thường lên kế hoạch tổ chức hoạt động dạo tham quan cho trẻ vào tuần cuối cùng của chủ đề hay vào các ngày lễ hội của quê hương, đất nước. + Với chủ đề “Trường mầm non” tôi cho trẻ tham quan môi trường trong lớp học của những lớp học khác, khu vực quanh trường. + Với chủ đề: “Thế giới động vật” tôi tổ chức cho trẻ đi tham quan mô trang trại chăn nuôi của một hộ gia đình. Đến đây trẻ được vui chơi thỏa thích, trải nghiệm các hoạt động bổ ích như cho gà, cá ăn, quan sát cách chăm sóc các con vật của bác chủ trang trại và được nghe bác chủ trang trại giới thiệu về hệ thống chuồng trại, hệ thống xử lí rác thải hợp vệ sinh để đảm bảo vệ sinh môi trường, không gây ảnh hưởng đến môi trường sống của con người, sự vật Từ đó trẻ ý thức được hành động,việc làm của mình như không xả rác bừa bãi, vứt rác xuống ao hồ để bảo vệ nguồn nước, môi trường sống cho các con vật + Với chủ đề: “Quê hương – Đất nước – Bác Hồ” tôi tổ chức cho trẻ đi thắp hương tại đài tưởng niệm, đi tham quan khu di tích lịch sử và giáo dục trẻ lòng tự hào về quê hương đồng thời giáo dục trẻ bỏ rác đúng nơi quy định, không được xả rác bừa bãi để bảo vệ môi trường sạch, đẹp.